Самвел Арутюнян

Амо Сагиян Балкон второго этажа

Амо Сагиян

Балкон второго этажа

Ваш дом дворцом казался нам,

Дворцом и крепостью надежной.

Ваш дом был сказкой для сельчан,

Был близким и далеким безнадежно.

Судьбою было мне дано

Касаться дома только взором.

Завидовать сороке над окном,

На крыше , над твоим балконом.

Я жаждал стать хоть тенью птиц,

Их тенью пробежаться по балкону,

Но даже это нарушение границ

Не мыслилось, не верилось в такое.

Ты молодой луной светила

Со своего заветного балкона.

Всего на миг, и исчезала

За дверью этажа второго.

Меня пленило волшебство,

Душила ненависть к земному.

Я был прикован колдовством

К чарующему дому и балкону

Мечтал, бродил вокруг забора

И дни, и ночи напролет,

Пока кареты с музыкой и звоном

Не появились у твоих ворот…

Что было, то осталось в прошлом,

Село зажило жизнью новой.

Ваш дом, вчера такой роскошный, +

Грустит в тени высоток стройных.

Все трудности преодолел,

Прошел по жизни твердым шагом.

Мой дом…он тоже повзрослел,

Уперся крышей в небо Еревана.

Схватил в охапку снег и льдины

Вершин и Гималаев, и Памира.

Карпаты покорял, не пощадил,

И склоны брал, и снежные вершины.

Со звездами я речь держал,

Взобрался на вершины славы.

Но тот балкон второго этажа

Остался недосягаемым и главным.

Самвел Арутюнян Ванадзор 28.02. 2024.

Համո Սահյան

Երկրորդ հարկի պատշգամբը

Պարիսպներով շրջապատված

Բերդի պես էր ձեր տունը հին.

Գյուղի մեջ, բայց գյուղից զատված

Մի դղյակ էր հեքիաթային։

Ես մեր բակից ամեն անգամ

Նայում էի ձեր դղյակին...

Եվ նախանձում էի անգամ

Կտրին իջած կաչաղակին։

Տենչում էի հավքի թևով

Հասնել մի օր երկրորդ հարկին,

Բայց ո՞վ, բայց ո՞վ կթողներ, որ

Արժանանամ ես այդ փառքին։

Նայում էիր հաճախ ինչպես

Տասնհինգօրյա լուսինն ամպից

Եվ չքանում վայրկենապես

Երկրորդ հարկի պատշգամբից։

Մերթ հրճվում էր, մերթ վշտանում,

Կրակված էր իմ սիրտն անբիծ,

Ու նայելով չէր կշտանում

Երկրորդ հարկի պատշգամբից։

Անցնում էի ես ձեր դռնով,

Մնում էի գիշերն անքուն,

Եվ մի օր էլ դափ ու զուռնով

Ձիավորներ եկան ձեր տուն...

Նոր առավոտ բացվեց գյուղին,

Ժպտաց գյուղին արևն անշեջ,

Մնացել է ձեր տունը հին

Նոր շենքերի ստվերի մեջ։

Բոլորեցին ու կյանք դարձան

Որքան կային երազ ու տենչ,

Մխրճվել է կտուրն իմ տան

Երևանի երկնքի մեջ։

Փաթաթեցի իմ մատներին

Ես Տյան-Շանի բաշն սպիտակ,

Առա անգամ Կարպատների

Գագաթները ոտքերիս տակ։

Աստղերի հետ վեճի մտած

Բարձունքները ելա փառքի...

Բայց ինձ համար անհաս մնաց

Պատշգամբն այն երկրորդ հարկի։

Մանկություն

Էնքան եմ կարոտել քեզ,ավազով խաղացող մանկությու°ն,

Երկնքից ամեն ինչ ուզող ու ոչինչ չստացող մանկություն:

Երազում մուրազիդ հասնող, հողից կտրված մանկություն,

Ամպերից վերև սլացող, աստղերը հաշվող մանկություն:

Ամեն օր, ամեն ժամ երազած հեծանիվն անգամ չունեցող ,

Ավազին նկարած մեքենադ սարերով քշող մանկութուն:

Մտքով հորիզոնը կտրող,աշխարհում քո աշխարհը փնտրող,

Աշխարհը տեսնելու ծարավից բերանդ չորացած մանկություն:

Հիշում եմ`ոնց էիր ամաչում,երբ ընկնում էիր, հեկեկում,

Արյյունոտ ու փոշոտ ձեռքերով երեսդ ծածկում ամոթից:

Արցունքդ ինձ հետ մնաց, հաճախ եմ արտասուք թափում,

Լալիս եմ հանգիստ ու երկար, իմ լացը դառն է քոնից:

Քո սիրած ավազի փոշին դեռ ճերմակ նստած է գլխիս,

Երեսս փոխվել է, նմանվել ճաքճքված գնդակիդ կաշվին:

Մի խավար փառ է եկել, տիրացել արցունքոտ աչքերիս,

Մարմինս արդեն մաշվել է, հոգիս էլ դանդաղ կմաշվի:

Նեղացա, թախիծով լցվեցի, երբ առանց հրաժեշտ գնացիր,

Գիտեի` վերադարձ չկա, ամենքս մեր ճամփան ունենք:

Ճամփեդ քեզ տարել է ուղիղ ակունքը մի նոր կյանքի,

Արդար է, մինչ իմը դառնալն էլ ուրիշի մանկությունն էիր:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 07.02.2024

Լուսաբաց

Ցողն իջել էր գիշերելու, խաղաղ քնել,արթնացել,

Մութը արդեն ետ էր քաշվել, ցողին թողել, հեռացել:

Խեղճն անհամբեր սպասում էր` թեկուզ մի շո՜ղ արևի,

Փայլփլելով իրեն գտնի ,շոյի, գերի ու սիրի:

Որ տաքանա, լցվի լույսով, սիրով լցվի և հույսով,

Նորից երկինք կբարձրանա ,կապոյւտ երկինք,կապոյւտ ծով:

Ուշքի կգա, երազները քամուն կտա ու հովին,

Իր պես մեկին թաքուն կասի`, ինչ խոստացավ սիրողին:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 04.02.2024

Լոռվա ձմեռ

Ձմեռ է,բայց կապույտ երկինք,

Կապույտ երկինք, վառ արև:

Սևանի պես կապույտ երկինք,

Արև, ամպեր-կարապներ:

Որտեղ կարապ,այնտեղ փետուր,

Ճերմակ փետուր վերից վար:

ճերմակ վերմակ հագած սարեր,

ճերմակ երգեր, ճերմակ պար:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 03.02.2024

Հղի կինը

Բեր, քարը քարին դնենք,

Թող դառնա մի փոքրիկ տնակ:

Բակում մի փոքր ծառ տնկենք,

Շոք օրով մեզ կանի շվաք:

Ծառից մի օրորոց կախենք,

Ես օրոր ասեմ մեր բալին:

Ծերանանք, շվաքում նստենք,

Երնեկ տանք էս մեր նեղ օրերին:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 24.01.2024

Жуткие игры

Два отпрыска свирепых ветров,

Окрепши , оперившись, обнаглев,

Взлетев, решили показаться свету,

Сорвать на чем-то зло и гнев,

Их выбор пал на сад зеленый.

Набрав за пазухи песка и пыли,

Нацелились на древо молодое,

Взлетели, следом свист да пыль.

Подхлестывались зверским воем.

Как злобно тупость гасит пыл.

То дерево так сочно зеленело,

Плоды из гущи листьев напоказ.

Оно приплясывало, улыбалось, пело,

Весь сад подхватывал и песнь и пляс.

Сад предвкушал осенних родов сладость.

Как изумрудна летняя листва.

Ей до золотой кончины так далёко!

И как судьба жестока иногда.

Ей крест поставить просто и недолго

На жизни молодой .Судьба всегда грешна.

Потоки воздуха, песка и пыли

Играючи все ветки оголили ,

Плоды на голод смертный обрекли .

Какие на дровах и хворосте плоды…

Топор сверкал, и кремень с огнивом секлись.

Сад замер. Огню и дыму быть,

Их убиенному не жить, пылать,

И упаси безжалостному ветру взвыть

Пылающий костер по саду разбросать.

Сад помнил ,как соседний лес горел.

Самвел Арутюнян 19.01.2024 Ванадзор

Դու չես ծերացել, քեզ ծերացրել են

ԴՈՒ ՉԵՍ ԾԵՐԱՑԵԼ, ՔԵԶ ԾԵՐԱՑՐԵԼ ԵՆ

Դու չ՛ ես ծերացել,քեզ ծերացրե՛լ էն՝ խայթելով քո նուրբ, մանկական հոգին,

Քեզ արգելել են, քեզ վախեցրել են. «չար գայլը կգա,կամ մի կախարդ կին»:

Ու գոհ մնալով, որ երկու խոսքով քեզ ստիպել են աչքերդ փակել ու իբր քնել,

Գայլն ու կախարդը ծոցիդ են դրել ,ու քեզ նրանց հետ մեն-մենակ թողել:

Արևոտ հոգուդ թևերն են կախվել,

Ոսկե մազերն ել արծաթե դարձել :

Երբ թողել էիր խաղ ու խաղալիք,միտքդ քամու պես ազատ արձակել,

Երբ ուզում էիր թռչել մինչ երկինք ու էնտեղ երկա՜ր-երկար սավառնել,

Երազում էիր հեծնել փայտե ձիդ ու աշխարհն ամբողջ ձիով պտտվել,

Ո՛չ թռչում էիր,ո՛չ ձիուդ նստում, ո՛չ էլ մեկի հետ մուրազդ կիսում:

Ո՞վ կհասկանար,կասեին խենթ ես,

Քո միջավայրը ծերացնում էր քեզ:

Լուռ նայում էիր ձեր պատուհանից քո թաքուն սիրած է՛ն գեղեցկուհուն:

Բայց ո՞ւմ պատմեիր, որ քեզ չասեին. « դու էդքան փոքր, ու արդեն սիրու՞մ»

Առաջին մազդ արդեն սպիտակեց, երբ պատին առավ հպարդ ճակատտ:

Հետո խաբեցին,տարան, չբերին. թքած տարածին,թե չտանեին հետը հավատդ:

Հավատիդ վերքը ցավոտ էր ու մեծ,

Ինչ արիր-չարիր ՝վերքդ չբուժվեց:

Ի՞ նչ միամիտ են մանուկ ու ջահել, նայելով դանդաղ շարժվող ծերերին,

Կողքից նայելով կարծիք են արել, թե ծերությունը թույլ է, ուժ չունի:

ճիշտ են նկատել,ծերերը թույլ են,բայց ծերությունը՝ դաժան և ուժեղ.

Նա մանկութլունից արագ է վազում,նա չի էլ վազում,սիրում է թռչել:

ՈՒ իր թռիչքում էլ կանգ չի առնում,

Գրկում է մարդուն ու թռած տանում:

Հիմա նստած ես մի թանկ աթոռի, պատիվդ՝ բարձր, հագուստդ՝ շքեղ,

Չորս կողմդ բանակ որդու ու թոռի,հարս ու փեսայի շարան մի ահեղ:

-Դու հանգիստ նստ՛ր, տեղիցդ չելնե՛ս, դու այնքան ծեր ես ու այնքան տկար,

Ախր տարիքով էդքան էլ մեծ չես, քեզ ի՞ նչ պատահեց, էս ի՞ նչ օրն ընկար:

Ապրելուտ ճամփեն փակել, կտրել են,

Տանտ մեջ նստած՝ արդեն թաղել են:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 26.12.2023

՝՛՞

Մահապարտ տունը

Նոր շենքերին հարևան կա մի հոգնած,տխուր տուն:

Ժամանակին նա հաստատ նոր է եղել ու սիրուն,

Դուռ- լուսամուտը ներկած, տանիքն ամուր, հուսալի,

Դարից ավել ապրել է, մի էդքան էլ դեռ կապրի :

Դուռը մեծ է, հարսներին գրկաբաց է ընդունել,

Կեսգիշերին տատմերի երկար փեշը չի բռնել,

Էլ հարեվան,բարեկամ,ընկեր,փեսա,խնամի,

Դագաղ էլ է դուրս թողել. բա հո տանը չէր պահի:

Գլխի գալիքը գիտեր, բայց մի թաքուն հույս ուներ,

Նոր շենքերին նայելով իր բախտի հետ խոսում էր:

-Էս ոնց էկան ,որտեղից, էսքան տունը քանդեցին,

Ամեն տանից քանի՛ շունչ վիզը ծուռը թողեցին:

Էսքանը որ շարել էն, սրանց է՞ լ են ասում տուն,

Ո չ խաղալու տեղ ունեն, ոչ ծառ ունեն հայաթում:

Էս տանն ապրած էրեխեն ոչ հող,ոչ ծառ, ոչ ծաղիկ,

Սա ո ՞նց պիտի սովորի սիրել հողն ու հայրենիք:

Մահն զգում էր, մղկտում ու խնդրում էր՝ տեսնես ու՞մ.

-Գոնե քարըս ջոկեին ու սարքեին մի նոր տուն:

Սամվել Հարությունյան Վանաձոր 05.12.2023

Обреченный дом.

На окраине , у новостроек,сохранился дом.

Он прожил свой век достойно и столько же проживет

В прошлом дом был красив,окрашен, принимал гостей

Сохранился дом случайно. еще не снесен

Но чувствует свою кончину ,говорит со своей судьбой.

Понаехали бог весть откуда. Понастроили короба

Ни деревьев в новых домах, ни земли,ни цветов.

Кем вырастут в них дети,где и как научатся любить землю родную

Как не ступая на землю смогут любить Родину свою?

Дом бормочет,ропщет о своем, но чувство конца все ближе и ближе.

И он просит,сам не зная кого- Хоть бы камни сохранили и построили новый дом

Ваан Терян Увидел яркий сон

Ваан Терян

Увидел яркий сон

Увидел яркий сон,

Дверь золотую видел.

Арку из камня счастья*

На пламенных колоннах видел.

Цветущим видел сад,

Платан священный видел .

И ангела святого

Ярче платана видел.

Две чаши на виду,

Вино их золотит .

Увидел два копья,

И два алмаза видел.

Сердце мое насквозь,

Кровь ярко красит рану .

Вот мой палач с копьем,

Я - душу в ладони ему.

* камнем счастья на Востоке называют бирюзу

Перевод Самвела Арутюнян Ванадзор 29.11.2023

Տեսա երազ մի վառ.
Ոսկի մի դուռ տեսա,
Վըրան փերուզ կամար,
Սյուները հուր տեսա։

Տեսա ծաղկած այգին,
Սոսի սուրբ ծառ տեսա,
Մի հըրեշտակ անգին
Սոսից պայծառ տեսա։

Երկու բաժակ տեսա,
Ոսկի գինին էր վառ.
Երկու նիզակ տեսա,
Երկու անգին գոհար։

Սիրտս խոցված տեսա,
Վերքիս արյունն էր վառ,
Դահճիս կանգնած տեսա,
Ասի — արևս ա՜ռ…

Ծովափին

Իրինա Բառալ

Ծովափին

Լուսինն՝

անհոգ լուսատուն,

Մի անզգույշ շարժումով

Ամպին դրած իր հովհարը

Փռեց ծովի կապույտով:

Հետո փորձեց ձեռքն արծաթե

Մեկնել,հանել,վերցնել ետ,

Բայց հովհարը,փախավ ձեռքեն,

Սուզվեց, գնաց մութ խորքեր:

Հանդուգն միտքս լսի՛ր,լուի՛ն.

Ես կորուստդ հե՛տ կտայի,

Թե իջնեիր այս ծովափին,

Կամ ես երկինք բարձրանայի:

Թարգմանություն Սամվել Հարությունյանի 21.11.2023

Ирина Бараль

На берегу моря

Луна, беспечное светило,

Неосторожно с облаков

Свой веер в блестках уронила

На голубой морской покров.

Она, достать его желая,

Сребристой тянется рукой,

Но ускользает он, играя

Над горькой бездною морской.

Вернул бы я твою утрату,

Луна, за дерзость не сочти,

Когда б на землю снизошла ты,

Иль мог на небо я взойти.

Амо Сагиян Как быть

Сомкнуть бы сейчас глаза,

Вздремнуть, проснуться другим.

Прошлое по капелькам в горсть,

И задумчиво в детство по ним.

Презреть всю тяжесть утрат,

Загореться надеждой пламенно.

Вернуться с верой ко всему,

Не запутаться в вере, во времени.

Не знаю, до чего доберусь,

Смогу ли по углям и пламени.

Присяду на камень ,отдышусь,

Отдышусь, и в путь во времени.

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор 31.10.2023.

Համո Սահյան

Ինչ անեմ

Ինչ անեմ: Աչքերս փակեմ
Անրջեմ… ու բանամ նորից:
Հուշերս հավաքեմ մեկ-մեկ
Ու մտքով մանկանամ նորից:
Կորստի սարսափը հերքեմ,
Հույսերից շիկանամ նորից…
Հավատամ մարդուն, աշխարհին,
Մոլորված չմնամ նորից:
Չգիտեմ` ուր եմ հասնելու,
Չգիտեմ` երբ եմ հասնելու…
Ճամփա է, նստեմ այս քարին,
Շունչ քաշեմ ու գնամ նորից:

Տխուր օր

Միտքս թռավ այնքան հեռու, որքան վաղուց չէր թռել,

Գնաց մինչև իմ մանկություն, որտեղ վաղուց չէր եղել,

Գնաց, կանգնեց կենտ մի օրվա, կենտ մի դեպքի բերանի :

Պատմեմ, մեկը կծիծաղի, մեկն էլ հաստատ կարտասվի:

Էլ չեմ հիշում առիթն ինչ էր, բայց լուրջ բան էր, որ ծեծեց:

Մեր կիսամաշ ավելն իսկույն մորս ձեռքում հայտնվեց:

-Վայ, մամա ջան, էլ չեմ անի, շատ եմ խնդրում, չծեծես:

Դուք տեսնեիք, սեղանի շուրջն ինչ կառուսել պտտվեց:

Ով էր հաշվել, քանի պտույտ, քանի հարված, քանի »վա-ա-այ»,

Չար ավելը փորձված ձեռքում իր հարեհաս գործն արավ:

Ճարըս կտրեց, կատվի նման լուսամուտով դուրս պրծա,

Մի կատաղի փախչել փախա, փախա, հեռու հեռացա:

Մութն ընկնում էր, սովը բռնել, դեպի տուն էր տանում ինձ,

Մորս ձայնը մուրազի պես եկավ, հասավ ականջիս:

-Էդ անպետքին ասեք տուն գա, գա մի կտոր հաց ուտի,

Թե չէ կգամ… Խոսքը կիսատ մնաց, ու խառնվեց արցունքին:

Մորս համովվ հոտով ճաշը ուտում `էի, մտածում.

Ինչ լավ է, որ մաման տունը ցախավելով չի ավլում:

Երնեկ հիմա մի հրաշքով դուռը բացի, ներս մտնի,

Ձեռքին մի մեծ կոշտ ցախավել, ու մինչե լույս ինձ ծեծի:

Սամվել Հարությունյան 23. 10. 2023. Վանաձոր

Самвел Арутюнян Свадьба

Уважаемые коллеги и читатели. Бурная дискуссия по поводу моих публикаций на армянском языке обязала задуматься . Как быть? Переводить свое на русский? Легко ли? Возможно ли? Сколько ни пробовал-полный провал . Вся поэтика размазывается . Подстрочный перевод просто не делает чести нашему собрату. Я нашел выход,который публикую. При всех изъянах это очень точная ,глубокая передача именно поэзии . Уверен что русский читатель проникнется тем же что и армянский.

Свадьба

/ перевод опубликованного под номером 20 стихотворения Հարսանիք /

Куда бежишь, кристальный, с талией изящной, ручеек,

Что потерял и не найдешь что ищешь , что или кого?

Тебя не замечают, и не любят, ни стар ни млад в ущелье этом.

Пьют из тебя кристальную прохладу, но копытом мутят душу нежную твою

По соседнему ущелью точь в точь такой как ты, но бурный и свирепый,

Несется с ревом вниз, стремглав, и песню для тебя поет.

Ни коня под ним, ни сабли, но он рыцарь твой покорный,

Мчится встать на перекрестке , любовь и сердце дать тебе.

Беги, беги ручей к нему, грудь открой прижмись к судьбе,

Душу слей с его душой сердцу дай ему свое,и возьми его сердце.

Слейтесь с ним в большую реку , как родник для мирной жизни

И сады, и люди, и доли,ны ждут вас с жаждой на губах.

Напоследок стой и слушай и заруби на носу

Крепко - крепко стисни друга чтоб не вырвался вперед

Плывите неспеша ,спокойно, и танцуя и смеясь

Чтоб доплыть до моря позже,море это смерть для вас

Հարսանիք

Ու՞ր ես վազում, փոքրիկ առու, ջուրդ զուլալ, մեջքդ նուրբ:

Ի՞նչ ես կորցրել ու չէս գտնում, ի՞նչ ես փնտրում. կամ էլ ու՞մ:

Էս խոր ձորի ոչ մի զավակ քեզ չի սիրում, փայփայում,

Հա` մ քո զուլալ ջուրն են խմում, հա`մ սմբակով պզտորում:

Կողքի ձորով քեզ պես մեկը, բայց կատաղի ու վարար,

Վռնչալով ցած է իջնում, երգ է երգում քեզ համար:

Ոչ ձի ունի, ոչ թուր ունի, բայց ասպետ է, հավատա,

Հայ է տալիս խաչմերուկում ճամփեդ կտրի,սիրտը տա:

Վազիր գետակ, կուրծքդ բացիր, գրկիր նրան հեզ ու լուռ,

Հոգիդ խառնիր նրա հոգուն, սիրտդ նրա սրտին տուր:

Դուք միասին գետ կդառնաք, հզոր աղբյուր մեծ կյանքի,

Ձեզ ծարաված սպասում են մարդիկ, դաշտեր ու այգի:

Հիմա լսիր վերջին խոսքս, ու օղ արա ականջիդ,

Պինդ կգրկես ընկերոջդ, քեզնից առաջ չփախչի:

Հոսեք հանգիստ, քչփչալով, խաղաղ, երգով ու պարով,

Որ ուշ հասնեք կապույտ ծովին, նա հրեշ է ահավոր:

Սամվել Հարությունյան: Վանաձոր: 10. 10. 2023.

ԵՐԱՆԻ

Երանի երանիդ հասներ բոլորիս երանին լսողին:

Ցած նայեր ու մնար ապշած, տեսնելով երանի տվողին:

Դեն նետեր թագ ու գավազան, մոռանար հոգսերն աշխարհի,

Կայծակի նման սլանար ու փռվեր քո առաջ, երանի:

Սթափվեր, հասկանար, որ ինքը չի կարող քեզ երբեք տիրել:

Որ ինքը տերն է աշխարհի, որ թողել է աշխարհը անտեր;

Անտեր են մնացել բոլորիս աղոթքը, հառաչն ու երանին:

Ետ դառնար, շուրթերին տանելով. << Երանի սրան տիրողին >>

Սամվել Հարությունյան. Վանաձոր. 27. 09. 2023.

Не знаю.

Из дальних стран несется ветер.

Что несет, не знаю.

Что подарит? Что отнимет?

Что мое? Не знаю.

Куда он понесется дальше?

Кто ждет его? Не знаю.

Что несет тому, кто ждет?

Вряд ли я узнаю.

Перевод Самвела Арутюняна. 19.09.2023.

Չգիտեմ:

Մի քամի է գալիս հեռվից,

Ի՞նչ է բերում, չգիտեմ:

Ի՞նչ կթողնի, ի՞նչ կտանի,

Ո՞րն է իմը, ի՞նչ գիտեմ:

Ու՞ր է գնում: Ո՞վ է կարոտ

Նրա գալու՞ն, չգիտեոմ:

Ի՞նչ է տանում սպասողին,

Ե՞րբ կհասնի, ի՞նչ գիտեմ:

Ս. Հարությունյան. Վանաձոր 12.09.2023.

Չգիտեմ

Չգիտեմ:

Մի քամի է գալիս հեռվից,

Ի՞նչ է բերում, չգիտեմ:

Ի՞նչ կթողնի, ի՞նչ կտանի,

Ո՞րն է իմը, ի՞նչ գիտեմ:

Ու՞ր է գնում: Ո՞վ է կարոտ

Նրա գալու՞ն, չգիտեոմ:

Ի՞նչ է տանում սպասողին,

Ե՞րբ կհասնի, ի՞նչ գիտեմ:

Ս. Հարությունյան. Վանաձոր 12.09.2023.

Ваан Терян. Терновый венец.

. Ваан Терян.

Терновый венец.

На рассвете он ступил на эшафот

( Восход … о нет, кровавая заря! )

Стояли рядом и священник и конвой,

Солдат безмолвных бледная стена.

Седой святой молитвы растерял

(Душа ему шептала: - прокляни.)

Туман последнего рассвета пал,

Под новым всплеском солнца и зари.

Суровый унтер молча мерил шаг.

(Явилась ли мать ему в тот миг ?)

Невольно отступал уместный мрак

И солнце заливало светом мир.

На рассвете он ступил на эшафот

( Восход … о нет, кровавая заря! )

Стояли рядом и священник и конвой.

Солдат безмолвных бледная стена.

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор. 30.08.2023.

Լուսաբացին նա բարձրացավ կախաղան
(Արևածա’գ, օ~ , արշալույս արյունոտ)։
Կանգնած էին զինվորներն ու քահանան,
Գունատ ու լուռ կանգնած էին նրա մոտ,..

Ծեր քահանան ոչ մի աղոթք չէր հիշում
(Սիրտը նրան շշնջում էր՝ անիծի՜ր),
Լուսածագի ծիրանավառ մշուշում
Ցայտում էին ճաճանչները ցան ու ցիր…

Մըռայլ սպան լուռ շրջում էր աջ ու ձախ
(Արդյոք հիշե՞ց նա իր մորը հեռավոր),
Գունատվում էր սև գիշերը և ուրախ
Արեգակն էր ոսկեզօծում սար ու ձոր…

Լուսաբացին նա բարձրացավ կախաղան
(Արևածա՛գ, օ՛, արշալույս արյունոտ),
Կանգնած էին զինվորներն ու քահանան,
Գունատ ու լուռ կանգնած էին նրա մոտ…

Амо Сагиян. Судьба.

Амо Сагиян.

Судьба.

Я детство свое почти не прожил,

А похоронил в скалистых горах.

Юность жестокий город проглотил,

Молодость пала в тяжелых боях.

Потом череда могильных холмов,

И ярмо, ярмо, ярмо за ярмом.

Все равно живу, прохожу свой путь,

И мысли волной, одна за другой,

О том, что утрат никак не вернуть.

Но это судьба. Я верю, пройдет,

Все будет, как в песне народной поют.

«Несчастье своей же дорогой уйдет»,

И счастье вернется, и смех, и уют.

Перевод Самвела Арутюняна.Ванадзор. 16.08.2023.

Այսպես պատահեց և այսպես եղավ`

Իմ մանկությունը մեռավ լեռներում,

Պատանությունս քաղաքում մեռավ,

Ջահելությունս թեժ կռիվներում:

Երեք հողաթումբ մաշելուց հետո,

Եվ քանի՜-քանի ծանր եզնալուծ

Քաշելուց հետո դեռ ապրում եմ ես,

Ննջում, արթնանում, նստում եմ մոլոր

ՈՒ միտք եմ անում, որ կորածն, ավա՜ղ,

Անդարձ է կորել: Բայց առաջվա պես

Հավատում եմ դեռ, որ իմ ու ձեր տան

«Ձախորդ օրերը կգան ու կերթան»,

Եվ մի օր կգան երջանիկ օրեր:

Ужас

Ужас.

Сегодня мир живет без нас,

Сегодня мы живем вне мира.

Сегодня свет небес угас,

Армения на съедении вампиров.

Сегодня тучи над границей нашей,

Сегодня тучи красные как кровь.

Сегодня тучи эти опустились ниже

Надгробий павших. И чернеющих холмов.

Сегодня небо наше кровью пахнет,

Сегодня… Бог, спаси нас от дождя!

Сегодня нами волчья стая правит,

Облизывая губы и добивая до конца.

Самвел Арутюнян. Ванадзор. 06 августа 2023.

Губерману.

Уважаемому Губерману.

Хочу спросить у главного еврея

Известна ли Вам истина самим?

Что самый-самый первенец еврей

Был просто черно...бровый армянин.

Губерману.

О Губерман! О гений и злодей!

Не будь жестоким к падшим и упавшим.

Сегодня ты на предельной высоте,

А завтра, как и все, исчезнувший, пропавший.

Ваан Терян. Карусель

Мой перевод, оригинал и перевод Татьяны Спендиаровой .

Карусель Ваан Терян

Ты кружись и кружись, карусель,

Твою песню я слышал досель.

Все кружилось в пленительной сказке,

Растворялось в розовой мгле.

Ты надменно, подчеркнуто ласково,

Улыбнулась моей душе.

Было слово любви, поцелуй…

-Опьянейте моим торжеством !

Ты врала? Но ведь был поцелуй!

Мир поет с нами песню о том.

Ты кружись и кружись, карусель,

Твою песню я слушал и пел …

Был далекий пленительный мир,

Солнце золотом красило всех.

Засверкал, и исчез словно миг,

Миг, коварный и сладкий как грех.

Все в печали, мучительный бред…

Ты скорбишь? Или мир по тебе?

Хоть бы грезы оставили след,

След былого в тебе и во мне.

Ты кружись и кружись, карусель,

Твою песню я слышал досель.

Эта песня сложилась давно

Ты поешь, повторяешь, все то же:

«Я люблю , а тебе все равно»

И слова твои на те же похожи.

Тот же вальс «Невозвратное время»,

Та же ночь и луна, поцелуй.

И пустующий сквер, и аллея.

Все уныло, хоть плачь, хоть горюй.

Ты кружись, ты кружись , карусель,

Ты поешь эту песню за всех.

Танцует, безумствует пир.

-Вот вам тайна! Идите сюда!

Нет ни тайн , ни конца, ни начала.

Нынче- ты, завтра- он, я - вчера…

Ты кружись и кружись, карусель,

Твоя песня о нас , обо всех …

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор. 14.07.23.

Վահան Տերյան

ԿԱՐՈՒՍԵԼ

Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել,

Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Հեքիաթ էր և հմայք և անծիր

Խնդություն մշուշում վարդագույն,

Դու նենգոտ քնքշությամբ ժպտացիր

Արևոտ ժպիտով իմ հոգուն…

Սիրո խոսք և համբույր և խոստում…

-Արբեցեք այս անուշ համերգում,-

Արդյոք մե՞նք, թե՞ խոսքերն են ստում,

Արդյոք մե՞նք, թե՞ աշխարհն է երգում:

Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել,

Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Կար հեռու մի երկիր թովչական,

Արև էր ոսկեղեն աշխարհում.

Շողացին, ժպտացին - էլ չկան,

Էլ չկան պատրանքները սիրուն:

Եվ թախիծ, և տրտունջ, և տանջանք,

-Դո՞ւ ես այն, թե՞ աշխարհն է լացում.-

Խավարի՛ր, խաբուսիկ անրջանք,

Հեռավոր օրերի հիացո

Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել,

Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Կար մի երգ հեռավոր աշխարհում,-

Դու այն երգն ես կրկնում հեռավոր-

«Ես սիրում եմ, դու ինձ չես սիրում»,

Եվ հին են քո խոսքերը բոլոր…

Եվ այն վալսը - «Անդարձ ժամանակ»,

Ծառուղին ամայի պուրակում,

Եվ գիշեր, և համբույր, և լուսնյակ…

Տաղտկալի՜, ձանձրալի՜ պատմությու

Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել,

Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…

Պարում են խոլագար խնջույքում,

-Ով կուզե՝ թող գաղտնիքն իմանա,-

Ոչ վերջ կա, ոչ սկիզբ այս երգում,-

Երեկ ես, այսօր դու, վաղը նա….

Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել,

Ես քո երգը վաղուց եմ լսել...

Перевод Татьяны Спендиаровой

Карусель

Ты кружись, ты кружись, карусель,-

В песне прошлого горечь и хмель.

Сказка..Жаркие чары, мечты,

Радость розовой дымкой плыла.

Мне с притворною нежностью ты

Улыбалась как солнце светла.

Клятвы ,ласки ,в огне голова,

Опьяняет нас музыки звук.

Лжем ли мы, или- наши слова?

Мы ли, мир ли распелся вокруг?

Ты кружись, ты кружись карусель

В песне прошлого горечь и хмель.

Нам мерещился ,солнцем согрет,

Край желанный в далекой дали.

Улыбнулись, блеснули- и нет,

Нет их, грез,- отошли ,отцвели.

Стоны, жалобы, злая печаль…

Ты ли плачешь, иль мир зарыдал?

Сон затмился ,обманчива даль,

Наш восторг – равнодушием стал.

Ты кружись, ты кружись, карусель,-

В песне этой и горечь и хмель.

Повторяешь ты в памяти всё ж

Эту песню минувшей поры,

«Я люблю, ты не любишь»,-поешь,

Как слова те запеты, стары.

Ночь, аллея, и вальс в тишине-

«Невозвратное время»..Луна..

Смех ,объятья…Невесело мне,

Эта жизнь нам приелась, скучна.

Ты кружись, ты кружись, карусель,-

В песне прошлого горечь и хмель.

Пляс неистовый, кружит нас бред…

В тайну песни той вникнем ,друзья.

Ни конца, ни начала в ней нет,

Ты вчера,нынче -он, завтра я.

Ты кружись, ты кружись, карусель,-

В песне прошлого горечь и хмель

Аветик Исаакян. Ива

Мой перевод, оригинал, и перевод А.Блока

ИВА Аветик Исаакян

Ночь напролет в саду моем

Скорбит, слезится ива.

Смиренно плачет там моя,

Моя, родная ива.

Тепло по утренним лучам

Дошло до горемыки.

И снопом солнечных волос

Утерло ей слезинки.

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор 28.06.23

Ամեն գիշեր իմ պարտեզում

Լալկան ուռին, հեզ ուռին

Վշտատոչոր լաց է լինում,

Լաց է լինում իմ ուռին:

Եվ սըրբում է առավոտու

Կույս արևը նազելի

Հուր ծամերով հեգ ուռենու

Արցունքները բյուրեղի...

Ночью в саду у меня
Плачет плакучая ива,
И безутешна она,
Ивушка, грустная ива.

Раннее утро блеснет —
Нежная девушка-зорька
Ивушке, плачущей горько,
Слезы — кудрями отрет.

Перевод: Александр Блок

Амо Сагиян. Рассвет.

Рассвет.. Амо Сагиян

На сонный дом спустился свет.

Уже рассвет.

Грудным запахло,материнством, хлебом.

И влажным светом..

Ожили склоны. Трава, покрытая росой.

И бег босой.

Росы и смеха запах, и солнца

Луч косой.

Взлетело солнце, приуныли тропы.

Жара и зной .

Запахло камнем и полынью с чабрецом.

Царит покой.

В вершинах снег, цветы красуются

За пазухой проталин.

Пониже запах ветра, высоты, и

Запах облака витает.

Внизу дремучий лес. Смиренная трава,

Упрямые ухабы.

И запахи. Озноба запах, запах мха.

Грибами пахнет.

Бездонное ущелье, тощий ручеек,

Туман продрог.

Пещеры пахнут . Ножом по телу запах

Боли и тревог.

Мне горсточку покоя у холма,

Могилы деда.

Здесь запах слез, церковных свеч ,

Молитвы предков.

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор 18.06.23

ԵՐԴԻԿՆ Ի ՎԱՐ

Երդիկն ի վար երկնքի խաղ,
Առավոտ,
Լույսի հոտ է, մոր ծոցի հոտ,
Հացի հոտ:

Զարթնած հովիտ, թրջված հովեր,
Բոբիկ ոտ:
Ցողի հոտ է, ծիծաղի հոտ,
Շողի հոտ:

Արևկող լանջ, մրկած կածան,
Տապ ու տոթ:
Քարի հոտ է, օշինդրի հոտ,
Ուրցի հոտ:
Թախկած ձյուներ և ծաղիկներ
Ձյունի մոտ:
Քամու հոտ է, բարձունքի հոտ,
Ամպի հոտ:

Ծմակն ի վար խոնավ խութեր,
Խոնարհ խոտ
Մամուռի հոտ, սարսուռի հոտ,
Սունկի հոտ:

Ահռելի ձոր, մաշված առու,
Մրսած օդ,
Ցավի հոտ է, անձավի հոտ,
Մութի հոտ:

Մի բուռ հանգիստ պապիս մի բուռ
Հողի մոտ,
Մորմոքի հոտ, արցունքի հոտ,
Խնկի հոտ:

Амо Сагиян. Старая тропа.

Старая тропа. Амо Сагиян

Что шепчет путникам

Вот эта ветхая тропа?

В далеком прошлом

Тьму сапог считавшая тропа.

Ленивой тяжестью копыт,

Колесами телег, обозов, .

И жалами подков безжалостно,

Безбожно битая, избитая тропа.

Теперь, нашедшая покой ,

От суеты земной ,от мира,

Распятая на лоне скал,

Христу подобная тропа.

Перевод Самвела Арутюняна. Ванадзор. 10.06.23.

Ի՞ՆՉ է ԱՍՈԻՄ

Ի՞նչ է ասում ճամփորդներին
Հալված-մաշված այս կածանը,
Ժամանակին հազար ու մի
Քայլեր հաշված այս կածանը,
Անցող-դարձող քարավանի
Ծանր ու դանդաղ ոտքերի տակ
Մեջքը կոտրած« կուրծքը պատռած,
Հոգնածտանջված այս կածանը,
Մեծ աշխարհի մեծաժխոր
Ճանապարհից հեռու քաշված,
Հիսուսի պես, ապառաժի
Կողին խաչված այս կածանը:

Амо Сагиян. Ты хотела.

Ты хотела. Амо Сагиян

Ты хотела, чтоб я,

Опекая тебя,

Сам оказался беспризорным.

Чтоб все отдал тебе ,

Ты - ничего взамен,

А я был дружелюбным и покорным.

Забрав последние

Тепло и свет, ушла,

И обязала кланяться при этом.

Меня оставила в тени,

С собой - последний луч,

А мне - служить тебе рассветом.

Ты хотела чтоб

Я, уходя от тебя,

Сохранился опорой твоей.

Сам купался в слезах,

Вынес грусть и печаль,

Оставаясь отрадой твоей.

Ты мечтала, чтоб

Я, изменяя себя,

Оставался таким же, как был.

Другому отдалась,

Не позволив, чтоб я

Хоть как - то себя сохранил.

Навесив на меня

Грехи свои, хотела

Грешником меня представить.

Молилась, чтоб

Я не осознал,

Как удалось тебе меня подставить.

Прошу вас,

Предскажите мне,

Рабу покорному ,пророки.

Как долго я

В своих стенах

Останусь преданным и одиноким.

Перевод Самвела Арутюняна Ванадзор. 06.06.23.

Оригинал

Դու ուզեցիր, որ ես
Քեզ տիրություն անեմ,
ՈՒ ես անտեր մնամ:
Ամեն, ամեն ինչ տամ,
Տեղը ոչինչ չառնեմ,
ՈՒ քեզ ընկեր մնամ:

Դու իմ արևն առար
Եվ ուզեցիր, որ ես
Շնորհակալ լինեմ,
Ես անարև մնամ,
Բայց քո բախտի համար
Արևագալ լինեմ:

Դու ուզեցիր, որ ես
Քեզ թողնեմ ու գնամ,
Բայց և քոնը լինեմ,
Արցունքի մեջ մնամ
ՈՒ սգի մեջ մնամ,
Եվ քո տոնը լինեմ:

Դու ուզեցիր, որ ես
Փոխվեմ հազար անգամ,
Բայց և հինը լինեմ:
Քեզ ուրիշին տվիր
Եվ չուզեցիր անգամ,
Որ ես իմը լինեմ:

Դու ուզեցիր, որ ինձ
Քո մեղքերով չափեմ
ՈՒ մեղքի տակ մնամ,
Քո մեղքերի վրա
Իմ աչքերը փակեմ
Եվ անգիտակ մնամ:

Գուշակեցեք, խնդրեմ,
Մարգարեներ, հիմա,
Ես ձեր ճորտը լինեմ,
Թե մինչև ե՞րբ պիտի
Ես իմ տան մեջ՝ միակ
Ավելորդը լինեմ:

Амо Сагиян. Вечерело

Вечерело… Амо Сагиян

Вечерело, позднее застолье

на носу.

Грусть моя печальным шагом

Перешла в слезу.

На безропотные плечи кровель

И стогов

Сели сдобный небосвод

С куцею луной.

За столом царили нравы

Дедов и отцов.

Молодежь держалась чинно,

Сохранив лицо.

Во дворе звенела упряжь

Нашего вола.

Значит дед уже вернулся,

Ужинать пора.

Дед торжественно садился,

Глубоко вздыхал.

Выдох запахом соцветий

Воздух наполнял.

Бабушкин половник старый

Появлялся сразу.

Ложки громко суетились

И уже не праздно.

Пар молочный поднимался

Прямо к потолку.

Белым бисером ложась,

Разгонял тоску.

Доедали суп молочный,

Лаваш и укроп.

Все семейство трудовое,

Жнец и хлебопек.

Время стерло всех под корень

Рода моего.

Остался я , один как перст,

И больше никого.

Вечерело, позднее застолье

на носу.

Грусть моя печальным шагом

Перешла в слезу.

Перевел Самвел Арутюнян Ванадзор. 28.05.2023.

Համո Սահյան

ՕՐԸ ՄԹՆԵՑ

Օրը մթնեց, ժամն է արդեն

Իրիկնահացի,

Տխրությունս կամաց-կամաց

Փոխվում է լացի:

Իջնում էին խոհուն, խոնարհ

Դեզերի ուսին

Մի կաթնահունց երկնակամար,

Մի ծերատ լուսին:

Մեկը մեկից ամաչելով,

Եվ զուսպ, և հավաք,

Նստում էին մերոնք կարգով-

Կրտսեր ու ավագ:

Նստում էին և սպասում

Մինչև պապը գար,

Մինչև բակում Ծաղիկ եզան

Զանգը ծլնգար:

Պապը գալիս, սուփրի գլխին

Նստում էր շուքով,

Եվ լցվում էր տունը դաշտի

Բույր ու շշուկով...

Ու երբ տատս ձեռքն էր առնում

Շերեփը իր հին,

Գդալները բնազդաբար

Աղմկում էին:

Թանապուրի տաք գոլորշին

Գերանին առնում

Եվ սյունն ի վար գլոր-գլոր

Ուլունք էր դառնում:

Վայելում էր տաք թանապուր,

Լավաշ ու սամիթ

Աշխարավոր մի գերդաստան՝

Պարզ ու միամիտ...

Հիմա այդ մեծ գերդաստանից

Ոչ մեկը չկա...

Ես եմ մնում լոկ իբրև հուշ

Եվ իբրև վկա:

Օրը մթնեց, ժամն է արդեն

Իրիկնահացի,

Տխրությունս կամաց-կամաց

Փոխվում է լացի:

Амо Сагиян. Моё присутствие отметьте.

Мое присутствие отметьте

Ваше звонкое молчание

Льется песнями в ущелье.

Вы на праздник песнопения

Обеспечьте место мне.

Призываю вас к терпению.

Повторяйте назидания.

И в повторе назиданий

Вспоминайте обо мне.

Вокруг вас молнии и тучи

Держитесь бодро, не усните.

А коль уснете и очнетесь,

Меня с собою не будите.

Я знаю, если захотите,

Взлетите в небо словно птицы.

Я вечно с вами, не забудьте, .

Мое присутствие отметьте.

Вы вечной твердостью своей

Опора небу на земле.

Смиритесь с слабостью моей,

Воздайте должное и мне.

Я ваша литургия в камне.

Зачатый вами же, поймите!

И в вашем древе родовом

Мое присутствие отметьте.

Ни громких клятв , ни заверений,

Из уст моих не вырывайте.

Я с вами, в каменном параде.

Навеки. И в веках храните.

Ինձ բացակա չդնեք.

Ձեր լռությունը զնգում

Զրնգում է ձորով մեկ,

Ձեր լռության համերգում

Ինձ բացակա չդնեք...

Համբերություն եմ ասում,

Ակնարկներս կրկնեք,

Համբերության հանդեսում

Ինձ բացակա չդնեք...

Ձեր շուրջը ամպ է, կայծակ,

Քնով չանցնեք, չքնեք,

Քնեցիք էլ, արթնացաք,

Ինձ բացակա չդնեք...

Թվում է թե կամենաք

Մի օր երկինք կթռնեք,

Ձեր թռիչքի ժամանակ

Ինձ բացակա չդնեք...

Ձեր պնդության պատճառով

Դուք աշխարհներ կսնեք,

Իմ մեղմության պատճառով

Ինձ բացակա չդնեք...

Ես եմ քարե պատարագ

Ձեզնից սերված ընդունեք,

Դուք ձեր կամքին հակառակ

Ինձ բացակա չդնեք...

Ոչ խոստումներ, ոչ երդում

Չսպասեք ու չքննեք,

Անվերջ, անշարժ ձեր երթում

Ինձ բացակա չդնեք...

Համո Սահյան

Амо Сагиян. Мой конь.

Я горькие слезы роняю на холм

Под ним почивает мой конь.

Облако плачет со мною вдвоем,

И ржет непонятно о чем.

Спустилось ко мне, приложилось к лицу,

А я попытался обнять.

Оно отбежало, подсело к холму,

Чтоб слезы мои доливать.

Мы вместе рыдали как в день похорон,

Вдвоем вспоминали коня.

Вдвоем помолчали о том и сем,

Оно понимало меня

Я шепотом тайно поведал ему

Тайну, известную мне одному.

Что конь мой, давно похороненный здесь,

Ночами гуляет по скалам как бес.

Несется к вершинам, несется назад,

К вершинам как ветер, вниз как водопад.

* * *

Այցի եկա ես այն լեռան,
Ուր ննջում է իմ ձին,
Լեռան գլխին ձիու տեսքով
Ամպեր երեւացին...
Շատ էր նման մեկն իմ ձիուն,
Ինձ էր նայում երկար,
Այնպես ճերմակ, այնպես սիրուն,
Կարծես նա էր որ կար:
Մինչ գնայի համբուրեի
Վիզն ու դունչը նրա,
Ինքը իջավ, փլվեց ձիուս
Հողաթմբի վրա:
Ախ, նրա հետ սիրտս էլ փլվեց,
Ու լաց եղա անհույս,
Ինձ թվաց, թե մի անգամ էլ
Ես թաղեցի ձիուս:
Այցի եկա ես այն լեռան,
Ուր ննջում է իմ ձին...
Ձորում ճերմակ ջրվեժ դառած՝
Վրնջում է իմ ձին:

Переводы из Амо Сагияна

Села красная Жар-птица

На зеленый куст граната.

К каждой ветке подлетает,

Сносит красные гранаты.

Скоро все они созреют,

Осень кожицу надкусит,

И лучами красных зерен

Золото свое раскрасит.

* * *

Спроси у совести своей

Довольна ли она тобой?

Смотри на небо прежде чем

Серпом махать или косой.

Представь, что ты зеленый дуб,

Лишь после заточи топор.

Душой поэта мир познай

Пиши и сердцем и пером.

***

Я шепчу тебе на ушко

Ты куда бежишь, речушка?

Кто поверит в обещание,

Что дала ты на прощанье,

Окунуться в сине море

И вернуться снова в горы.

Ты бежишь навстречу смерти

Безо всяких опасений,

Я шепчу молитву вслед

О твоем спасении.

***

Твой дом заветный монастырь

А я паломник у его порога.

Дотрагиваюсь до звонка

И вздрагиваю словно от ожога.

В надежде как всегда войти

И погасив свечу остаться хоть недолго,

Услышал чьи то голоса

И тихо отошел, не сеять же тревогу.